Maak het praktisch! Sluit aan de op praktijk! Mensen moeten het in de praktijk kunnen toepassen!
Al jaren zeggen we dit tegen mensen die een eigen training of workshop gaan geven. Want wanneer je als deelnemer je nieuwe vaardigheden en kennis gaat toepassen tijdens je eigen werksituatie, voel je pas echt wat het effect van de training was. Je ervaart wat werkt en ook wat je nog vaker zou moeten oefenen. Als trainer maak je deze ervaring van de deelnemer niet mee. Je training is al voorbij en de deelnemer is weer aan het werk. Zou het dan niet mooi zijn als je die ervaring tijdens jouw training hebben? Met goede rollenspellen kan dat! We geven je 6 tips hoe je rollenspellen effectief kan inzetten in jouw training.
Leren van ervaringen is een zeer krachtig middel. Als je ooit een keer een goede werkwijze hebt gevonden waarmee je succes hebt behaald, dan is het waarschijnlijk dat je diezelfde werkwijze zal herhalen. Voor situaties die niet zo lekker zijn afgelopen geldt hetzelfde voor het omgekeerde. Wanneer je iets hebt gedaan dat een nadelig effect had, dan is het waarschijnlijk dat je het niet meer toe zal passen. Je leert ervan, past aan en je ontdekt zo een nieuwe en effectievere manier. Rollenspellen kunnen deze situaties nabootsen.
Tijdens een rollenspel wordt een praktijksituatie nagespeeld. Bijvoorbeeld een gesprek over levringsvoorwaarden van een leverancier, een slechtnieuwsgesprek met iemand die wordt ontslagen, een coachgesprek met een medewerker die niet lekker in z’n vel zit.
Het heet niet voor niets rollenspel, dus er is ook iemand die een rol op zich moet nemen om mee te kunnen oefenen. Bijvoorbeeld de rol van een intimiderende leidinggevende, een introverte collega of van een klagende klant.
Deze situaties leveren op dat deelnemers kunnen oefenen met de theorie uit jouw training. De theorie komt dan echt tot leven.
Deelnemers vinden het spelen van een rollenspel vaak een spannend moment. Of mensen het na afloop als waardevol ervaren hangt van een aantal factoren af, waar trainers soms nog wel eens aan voorbij gaan. We geven je hieronder 6 tips voor effectieve en leerzame rollenspellen tijdens jouw training!
1. Wat is je doel?
We hameren bij het ontwerpen van trainingen en workshops erop dat het hebben van een doel belangrijk is! Lees bijvoorbeeld deze blog maar over het trainen met een doel. En voor een rollenspel is dat niet anders. Bedenk vooraf aan het rollenspel welke vaardigheid de deelnemers gaan oefenen. Wat ze zouden moeten leren en ervaren na afloop van het rollenspel? Maak voor jezelf zo goed mogelijk concreet wat deze doelen zijn. Dat helpt je om goed bij te kunnen sturen tijdens een rollenspel en om feedback achteraf te geven.
2. Werk naar het rollenspel toe
Doe vooraf oefeningen waarbij de deelnemers alvast iets van de vaardigheden kunnen oefenen of meemaken. Het dients als mooie oefening om al het voorgaande bij elkaar te brengen. Maar mensen moeten ‘al het voorgaande’ dan wel weten. Bedenk bij de doelen die je hebt opgesteld n.a.v. tip 1, welke subdoelen daarbij horen. Maak daar vervolgens oefenopdrachten die de deelnemers vooraf aan het rollenspel oefenen. Bijvoorbeeld een luisteroefening. Of een opdracht waarbij mensen een procedure moeten kunnen herhalen, wanneer ze in het rollenspel een offertegesprek gaan oefenen.
Je kan ervoor kiezen om mensen meteen in het diepe te gooien en bijvoorbeeld je training te beginnen met een rollenspel. Je gebruikt het dan als een soort meetmoment van de stand van zaken. Hoe staan mensen er nu voor? Zorg er dan wel voor dat mensen op een later moment nog eens kunnen oefenen, zodat ze nieuw verkregen inzichten kunnen oefenen.
3. Maak er een moment van leren van
Het rollenspel is bedoeld als middel om te leren. Dat betekent dat je misschien niet bij iedereen hetzelfde scenario moet geven om uit te spelen. Ook is de vraag of elke rol net zo leerzaam zal zijn voor alle deelnemers. Wissel daarom van in scenario’s en/of rollen. Dus bijvoorbeeld verschillende soorten managers waarmee onderhandeld moet worden. Wat de ene deelnemer moeilijk vindt om te doen, vindt de ander juist makkelijk. De verschillende rollen/scenario’s zijn daardoor voor de deelnemers die toekijken ook boeiend. Ze zien namelijk zo verschillende tactieken die iemand bij verschillende mensen en situaties kan gebruiken.
Ook effectief is het om de deelnemer zelf te vragen wat leerzaam zou zijn. Vraag de deelnemer een situatie te herinneren waarbij iets niet goed ging en pas daar je rol op aan. Of vraag naar wat voor gesprekspartner een deelnemer prettig vindt en wie juist in de allergie zit. Bijvoorbeeld: “Ik vind het fijn als iemand lekker met me meepraat. Maar lastig vind ik het als de ander alleen met ‘ja’ of ‘nee’ antwoordt op mijn vragen.” Speel vervolgens een rol (bijvoorbeeld een onderhandelingsgesprek met een klant) met iets uitvergrote kenmerken van die allergie van de deelnemer (alleen maar ‘ja’ of ‘nee’ zeggen bij gesloten vragen). Gegarandeerd dat de deelnemer zal zeggen “ja, dat doet mij klant ook altijd! Zo herkenbaar!”.
4. Bedenk wie je rollenspel gaat spelen
Wie kan je nu het beste zo’n rol laten spelen? Dat hangt een beetje af van de zwaartepunt van de opdracht in de training. Wil je een rollenspel tegelijk in meerdere subgroepjes doen en dient het als illustratie van de training? Dan is er niets mis mee om een van de deelnemers te vragen een rol aan te nemen.
Is het rollenspel een wezenlijk onderdeel van je training? Dan is het aan te raden zelf de rol van een personage op je te nemen. Het loont om je goed in te leven in de persoon die je gaat spelen. Dat doe je door na te denken over o.a. de volgende vragen:
- Wat zijn passende karaktereigenschappen?
- Wat vindt het personage belangrijk?
- En wat niet?
- Welk doel heeft diegene en in hoeverre kan iemand zich uiten?
Nog beter is om een rolspelacteur in te huren! Die kan vaak met slechts enkele vragen een realistisch personage aannemen die leerzaam is voor de deelnemer.
5. Maak een tijdsprong
Het mooie aan een rollenspel is dat je kan spelen met tijd. Je kan het terugspoelen en de deelnemer vragen de situatie nogmaals te spelen, maar deze keer op een andere manier. Of je kan juist vooruit gaan in de tijd. “We zijn nu een week later en je collega heeft zich toch niet aan de gemaakte afspraak gehouden…” Deze vrijheid biedt volop ruimte om te experimenteren met verschillende (gespreks)technieken!
En je kan ook de ‘pauzeknop’ gebruiken. Zet een rollenspel stil, wanneer een deelnemer bijvoorbeeld moeite heeft en geen uitweg meer weet. Je kan de deelnemer op adem laten komen, suggesties geven of de rest van de deelnemers vragen om feedback. Daarna kan je het gesprek weer op ‘play’zetten en de deelnemer het op laten pakken waar je het stil had gezet. Maar nu zal hij/zij feedback en suggesties waardoor het gesprek toch uit die impasse komt.
6. Zorg voor je deelnemers
Veel mensen vinden het spelen van een rollenspel heel spannend. Lang niet alle deelnemers kijken er naar uit om het te doen. Plankenkoorts komt dan ook geregeld voor bij deelnemers. Logisch, want je hebt ook een publiek. De rest van de deelnemers kijkt mee en ziet elke foutje of ongemak bij de deelnemer die het rollenspel doet.
Mensen leren het beste als ze zich comfortabel voelen. Stel je deelnemers gerust dat het niet erg, is om fouten te maken! Geef instructies aan de deelnemers die toekijken. Vertel ze op wat voor manier mogen zij feedback geven en dat ze ook moeten letten op wat WEL goed gaat. Ook al is het soms maar iets kleins. Zelfs dat kan iemand nieuwe inspiratie geven om een gesprek anders aan te gaan. Let daar als trainer zelf dan ook goed op als je de plenaire feedback begeleidt.
Als trainer kan je tenslotte ook aangeven hoe je zelf ooit voor het eerst het betreffende rollenspel hebt geoefend. Want zeg nou zelf, wie heeft er ooit in één keer een uitmuntend slechtnieuwsgesprek gevoerd met een assertieve manager?
Ga jij zelf voor de groep staan? Bijvoorbeeld met een workshop, training of teamsessie? Zou jij ook eens wat extra hulp willen hebben bij het ontwerpen van je workshop? Psydos helpt je met coaching en training zodat jij goed voorbereid voor de groep kan staan. Kijk ook eens bij onze gratis Frisse Bliksessie om gewoon wat van gedachte te wisselen over je workshop!