Je voelt je gevleid. Je bent namelijk gevraagd om een workshop te geven voor je collega’s. En niet zomaar, nee ze hebben je gevraagd vanwege je expertise in je vakgebied! Jij weet als geen ander alles van het onderwerp en je collega’s zouden daar wel meer van mogen weten. WAT je gaat vertellen heb je direct al in je hoofd. Maar wat kan je nog meer doen over het HOE van vertellen?
Verbaal
Je gaat meteen aan de slag en binnen no time heb je meerder pagina’s volgeschreven met voor je doelgroep essentiële informatie. Je hebt onze eerdere blog gelezen over het kiezen van een doel en je hebt alles mooi in verschillende werkvormen gebracht. De inhoud staat als een huis. Wat kan je nu nog doen om mensen bijvoorbeeld te overtuigen, te laten genieten, amuseren of laten nadenken? Non-verbale communicatie kan bijdragen om je verhaal extra kracht bij te zetten!
Wat doet Non-verbale Communicatie?
Non verbale communicatie omslaat alle communicatie die niet in woorden zijn vervat. De inhoud van de tekst die je uitspreekt voor een groep is de verbale communicatie. De manier waarop je het zegt met je stem en lichaam is de non verbale communicatie. Het is de combinatie van verbaal en non verbaal wat betekenis geeft aan de inhoud.
Er zijn (onder andere) 6 manieren waarop non verbale communicatie samenhangt met verbale communicatie:
- Non verbaal kan verbale communicatie nadruk geven of accentueren. Dit gebeurt bijvoorbeeld wanneer je je stem verheft als je een bepaald woord of zin wil benadrukken of armbewegingen gebruikt.
- Je kan met non verbale communicatie zorgen voor nuance en uitdrukking geven aan wat niet gezegd wordt. Bijvoorbeeld te knikken met je hoofd wanneer je iets begrijpt.
- Non verbale communicatie kan, al dan niet opzettelijk tegenspreken wat je verbaal zegt. Dus wanneer iemand zegt dat hij of zij blij is je weer te zien, maar met gefronste wenkbrauwen en cynische ondertoon, dan zou het wel eens kunnen zijn dat je met een gevreesde aartsvijand van doen hebt.
- Je kan reguleren met non verbale communicatie. Hiermee stuur je iemand in een bepaalde richting, zoals een arm die naar de deur is gericht terwijl je verteld dat in de volgende ruimte de presentatie gaat beginnen. Zo ‘duw’ je non-verbaal mensen naar de deur.
- Je kan non verbaal herhalen wat je verbaal zegt. Bijvoorbeeld wanneer je zegt dat iets geen goed idee is en daarna met je hoofd schudden om het nogmaals non verbaal over te brengen.
- Het kan verbale communicatie vervangen. Door je duim op te steken zeg je non verbaal dat iets een goed idee is. Voor de meeste mensen die dit zien hoef je het niet ook nog eens uit te spreken.
Bovenstaande manieren zijn nog algemeen geformuleerd. Wat heb je er nou aan als je voor een groep staat? We geven enkele voorbeelden bij 5 manieren van non verbale communicatie.
1. Lichaamstaal
Er zijn twee manieren hoe je je met lichaamstaal kan uiten. De eerste is met hoe je gekleed gaat. Wil je formeel overkomen, dan is een driedelig kostuum een goede optie. Als je juist een losse informele en zomerse sfeer wil creëren, dan is het juist een goed idee om je Hawaii-shirt weer eens uit de kast te halen!
De tweede manier van communiceren is via je beweging en uitdrukking van je lichaam, dus bijvoorbeeld het op steken van je duim om aan te geven dat je iets goed vindt. Je lichaamstaal kan verschillende functies hebben, zoals iets illustreren. Je beeldt tijdens een instructie uit wat je bedoelt. Leg je uit dat de mensen in de workshop links moeten staan, dan wijs je naar links, of je knikt met je hoofd in de linker richting. In een andere context kan het knikken van je hoofd juist een regulerende functie hebben. Je knikt je hoofd naar iemand, om aan te geven dat hij/zij door mag praten. Op deze manieren vertel je subtiel aan mensen wat je van ze verwacht.
Funfact! In Bulgarije knikken mensen wanneer ze ‘nee’ bedoelen en schudden hun hoofd van links naar rechts wanneer ze ‘ja’ bedoelen.
2. Gezichtsuitdrukking
Uiteraard is het gezicht een heel belangrijke manier van communiceren. We doen in het dagelijks leven niet anders dan letten op de gezicht van anderen. Een combinatie van gezichtsuitdrukkingen en lichaamstaal zorgt ervoor dat een boodschap zo compleet mogelijk wordt overgebracht. Er zijn een aantal technieken waarop je je gezichtsuitdrukking kan gebruiken in communicatie.
– Intensiveren. Je gezichtsuitdrukking overdrijft een bepaalde emotie om ervoor te zorgen dat deze duidelijk overkomt. Bijvoorbeeld door je wenkbrauwen diep te fronsen om aan te geven dat je een antwoord van een deelnemer van je training/workshop in twijfel trekt.
– De-intensiveren. Je verzacht een bepaalde emotie om een genuanceerdere boodschap over te dragen. Bijvoorbeeld wanneer je een antwoord van een deelnemer heel grappig vindt, maar in plaats van je volledige vrolijkheid te tonen, geef je alleen een bescheiden glimlachje.
– Neutraliseren. Je toont een neutrale blik om je eigen emotie te verbergen. Bijvoorbeeld wanneer iemand iets doet of zegt wat tegen je normen en waarden ingaat, maar je wil niet dat andere deelnemers je woede en onbegrip overnemen.
– Maskeren. Je toont een geheel andere emotie dan de emotie die je werkelijk ervaart. Bijvoorbeeld wanneer je je eigenlijk verdrietig voelt, maar alsnog een vrolijk gezicht opzet.
– Simuleren. Je simuleert wanneer je een emotie toont die je op het moment niet voelt. Bijvoorbeeld doen alsof je lacht, nadat iemand een flauwe grap heeft gemaakt die je totaal niet grappig vindt.
3. Oogcontact
Wat is non verbale communicatie zonder oogcontact? Oogcontact omslaat de communicatie die volgt door te kijken, maar ook hoelang je naar iets of iemand kijkt en waar je naar kijkt.
De functie van oogcontact is onder andere om feedback te vragen. Je kijkt iemand aan omdat je een reactie van iemand wil. Daarnaast zorgt oogcontact ervoor dat je voor de ander helder is dat er gecommuniceerd kan worden. Uit onderzoek blijkt dat een open blik dé manier is van bibliothecarissen om aan te geven dat hij/zij benaderbaar was voor vragen (Radford, 1998). Dus tijdens een training of workshop kan je je op die manier openstellen voor vragen van je deelnemers.
Ook met de beweging van je ogen communiceer je. Normaal gesproken kijken mensen naar diegene die praat en bewegen de ogen wanneer je zelf praat. Door het om te draaien kan je een bepaalde mate van dominantie forceren. Antwoord geven op iemands vraag met gesloten ogen kan bijvoorbeeld overkomen als desinteresse of een ongelijke status (‘de vraag die je stelt doet er niet toe of is niet interessant’). Wegkijken kan overigens verschillende dingen betekenen. Zo kan je ook wegkijken uit beleefdheid. Wanneer iemand even de tijd nodig heeft om iets voor bereiden, kan je even wegkijken om de indruk te geven dat de ander zich niet onnodig moet gaan haasten.
4. Stilte
Veel mensen die voor de groep staan hebben de neiging om de tijd vol te praten. Het voelt verkeerd wanneer er een stilte valt. Maar een stilte kan juist heel krachtig zijn en is ook een manier van communiceren. Wanneer je een vraag hebt gesteld aan de groep en je antwoord verwacht is het vaal heel effectief om stil te zijn. Je geeft non verbaal aan “ik ga het antwoord niet geven. Ik verwacht dat jullie met een antwoord komen”.
Ook kan een stilte goed van pas komen wanneer emoties hoog oplopen. Wellicht heeft een deelnemer iets persoonlijks gedeeld met de groep. Met een stilte kan je ‘verwerkingstijd’ inbouwen. Je laat daarmee merken dat je het op je in laat werken wat er zojuist is gezegd. Het geeft daarmee een mate van ernst aan of op z’n minst dat je het serieus neemt.
Tot slot kan je natuurlijk ook gewoon stil zijn wanneer er niets te zeggen valt. Simpel toch?
5. Ruimte
Met de afstand die je hebt tot de ander kan je de relatie tussen elkaar aangeven of een bepaalde uitstraling meegeven. Er zijn 4 ‘soorten afstanden’ die een psychologische betekenis meegeven.
Intieme afstand. Dit is het meest dicht dat je bij iemand in de buurt kan staan of zijn. Deze afstand (minder dan 45 cm) is vaak besteed aan iemand die figuurlijk dichtbij je staat, zoals je vriend, vriendin, echtgenoot, enz. In een workshopsetting is deze afstand tot de deelnemer vaak niet geaccepteerd, omdat het te intiem is (…maar dat lijkt ons duidelijk 😊).
Persoonlijke afstand. Deze afstand omslaat de denkbeeldige persoonlijke ruimte van 45 cm tot 120 cm om iemand heen. Grofweg een armlengte afstand. Wanneer je binnen deze ruimte van iemand komt, wordt het als persoonlijk ervaren. Je vrienden en familie ‘mogen’ binnen deze ruimte komen. Maar soms is het ook binnen een workshopsetting geaccepteerd. Bijvoorbeeld wanneer je 1 op 1 uitleg aan iemand geeft, terwijl de rest van de groep met een opdracht bezig is. Om de rest van de groep niet te storen ga je dichtbij iemand staan om extra uitleg te geven. Ook geef je hiermee aan dat je persoonlijke aandacht voor iemand hebt. Maar deze afstand bereik je ook al wanneer je een deelnemer een hand geeft bij de start van je workshop of training. Het kan als positief en persoonlijk worden opgevat wanneer je dit doet en als persoonlijk aanvoelen. Uiteraard moet je zelf aanvoelen wanneer het kan en of het gewenst is dat je enige tijd in iemands persoonlijke ruimte bent.
Sociale afstand. Dit is de afstand tussen de 1,20 m en 3,50 m. Veel sociale interacties vinden op deze afstand plaats. De regel daarbij is dat hoe verder je van iemand staat, hoe formeler je overkomt op de ander. Probeer tijdens je workshop/training daarom wat heen en weer te lopen en de afstanden af te tasten. Wat voelt goed voor de groep die je voor je hebt?
Publieke afstand. Deze afstand is alles wat tussen de 3,50 m en 7,50 m. Deze afstand is bewaard voor mensen die we niet kennen, zoals wanneer we je met de bus gaat.
Waarom letten op non verbale communicatie?
De meeste non verbale communicatie gaat automatisch. Wanneer je er bewust van bent kan je het gebruiken om bijvoorbeeld je verhaal extra kracht bij te zetten, mensen te overtuigen of de energie bij een workshop te behouden. Er zijn ontelbare manieren van non verbale communicatie. Alleen al de combinaties die denkbaar zijn aan de hand van bovenstaande voorbeelden zijn eindeloos. Dit heeft als gevolg dat iedereen zijn/haar eigen stijl ontwikkelt. Juist die manier van communiceren, verbaal en non verbaal kan je gebruiken om van de training of workshop jouw training of workshop te maken! Denk dus niet alleen aan de inhoud bij het geven van een training of workshop, maar bedenk op wat voor manieren jij je verhaal nog meer kracht bij zetten als je ook je eigen non verbale manieren van communiceren uitbuit!
Bron: Human Communication, Devito, A., 2009, 11de druk.
Ga jij zelf voor de groep staan? Bijvoorbeeld met een workshop, training of teamsessie? Zou jij ook eens wat extra hulp willen hebben bij het ontwerpen van je workshop? Psydos helpt je met coaching en training zodat jij goed voorbereid voor de groep kan staan. Kijk ook eens bij onze gratis Frisse Bliksessie om gewoon wat van gedachte te wisselen over je workshop!